Không chỉ để ăn: Đồ sứ trong nghi thức và lễ tết của người Nhật

Trong văn hóa Nhật Bản, chén đĩa không chỉ đơn thuần là vật dụng phục vụ bữa ăn mà còn là biểu tượng tinh thần cho sự tôn kính, lòng biết ơn và sự kết nối giữa con người với thiên nhiên, tổ tiên và cộng đồng.

Chúng xuất hiện trong mọi nghi lễ lớn nhỏ, từ những bữa tiệc đoàn viên đầu năm cho đến các buổi cúng tổ tiên hay hôn lễ thiêng liêng. Và chính qua từng chiếc bát đĩa ấy, người Nhật thể hiện rõ nét một nền văn hóa sống đầy trân trọng và ý nghĩa.

Đồ sứ trong các dịp lễ truyền thống

Tết Nguyên đán – Oshōgatsu

Được xem là dịp lễ quan trọng nhất trong năm, Oshōgatsu là thời điểm các gia đình Nhật quây quần bên nhau, dâng lễ vật lên tổ tiên và chào đón năm mới.

Món ăn truyền thống trong dịp này gọi là osechi ryōri, được sắp đặt trong các tầng hộp jubako sơn mài, nhưng đi kèm vẫn là các bát đĩa sứ dùng riêng cho từng món.

Ví dụ:

• Bát sứ nhỏ đựng đậu đen (biểu tượng cho sức khỏe).
• Đĩa dẹt trình bày tôm nướng (trường thọ).
• Chén sake mời năm mới thường dùng loại sứ men trắng hoặc đỏ – tượng trưng cho sự thanh sạch và may mắn.

Tất cả những lựa chọn này đều được chuẩn bị kỹ lưỡng, phản ánh sự chỉn chu và thành tâm của gia chủ.

Tiệc mừng tuổi – Kanreki, Koki…

Người Nhật rất coi trọng những mốc tuổi đặc biệt như:

• 60 tuổi (Kanreki) – trở về thiên can đầu tiên trong lịch chu kỳ.
• 70 (Koki), 77 (Kiju), 80 (Sanju)… đều là dịp mừng thọ.

Trong các buổi tiệc này, bộ ấm chén và bát đĩa sứ cao cấp là vật phẩm không thể thiếu. Gia chủ thường chọn:

• Đĩa viền vàng, hoa văn cổ điển để tôn nghiêm không khí buổi tiệc.
• Bát men ngọc hoặc họa tiết vân tròn, sóng nước, tượng trưng cho cuộc đời trọn vẹn, bình an.

Gốm sứ trong nghi lễ và tín ngưỡng

Nghi thức dâng cúng tổ tiên (Senzo-kuyō)

Trong các dịp như Obon (tháng 7) – lễ Vu lan của Nhật Bản, hoặc những ngày giỗ truyền thống, người ta dâng lễ lên bàn thờ tổ tiên với đồ đựng nghi lễ bằng sứ trắng hoặc sứ ngà.

Các vật phẩm này thường bao gồm:

• Bát đựng cơm trắng
• Đĩa trái cây đơn sắc
• Chén sake hoặc nước tinh khiết

Tất cả đều mang thiết kế tối giản, sạch sẽ, không hoa văn rườm rà để thể hiện sự thuần khiết và lòng tôn kính.

Nghi lễ cưới truyền thống Shinto

Trong lễ cưới, nghi thức San-san-kudo là một phần thiêng liêng: cô dâu chú rể lần lượt uống rượu sake từ ba chiếc chén nhỏ xếp tầng, mỗi người uống ba ngụm – tượng trưng cho lời thề nguyện ba đời: bản thân, gia đình hai bên và tổ tiên.

Những chén dùng trong nghi lễ này thường là:

• Sứ tráng men đỏ/trắng – hai màu truyền thống của may mắn và thuần khiết.
• Sơn mài hoặc men vàng ánh kim – thể hiện sự trang trọng và chúc phúc lâu dài.

Dùng đúng bát đĩa – biểu hiện sự hiểu biết và tôn trọng

Không phải ngẫu nhiên mà người Nhật dành thời gian chọn đúng chén đĩa cho từng dịp.

Sự phù hợp giữa loại món ăn – mùa trong năm – sự kiện cụ thể – chất liệu sứ chính là minh chứng cho văn hóa tinh tế:

• Mùa xuân dùng bát men hồng nhạt, hoa anh đào.
• Mùa hè chuộng men xanh ngọc, đĩa thoáng.
• Dịp cúng tổ tiên chọn sứ trắng hoặc gốm thô.
• Dịp mừng thọ dùng viền vàng, họa tiết dương khí (rồng, sóng, mai).
• Trà đạo dùng chén matcha gốm tay cầm chắc, lòng sâu, giữ nhiệt.

Sự am hiểu và tôn trọng không chỉ thể hiện ở món ăn mà còn thể hiện qua lựa chọn đồ sứ phù hợp bối cảnh và người dùng.

Noritake – gìn giữ tinh thần lễ nghi hiện đại

Là thương hiệu gốm sứ danh tiếng của Nhật, Noritake không chỉ mang vẻ đẹp thẩm mỹ mà còn tôn vinh văn hóa sống chuẩn mực của người Nhật:

• Thiết kế phù hợp nhiều dịp trọng đại: cưới hỏi, tân gia, giỗ chạp, mừng tuổi.
• Kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại: viền vàng, vân tròn, cánh sen…
• Sản phẩm dễ bảo quản, bền bỉ – sử dụng được trong lò vi sóng, máy rửa chén mà vẫn giữ được nét trang trọng.

Trong mỗi dịp lễ tết hay nghi thức trọng đại, người Nhật không chỉ chăm chút vào món ăn mà còn trân trọng từng chiếc bát, đĩa, chén, tách – như một cách biểu đạt sự kính trọng và kết nối giữa con người với nhau.

Vì vậy, đồ sứ trở thành một phần không thể tách rời của đời sống nghi lễ và tinh thần “sống đẹp” trong văn hóa Nhật.

Nếu bạn đang tìm kiếm những thiết kế gốm sứ phù hợp cho các dịp lễ trọng đại, Noritake chính là lựa chọn tinh tế và đầy ý nghĩa. Khám phá bộ sưu tập tại: https://e-noritake.com/cua-hang/